LEKI I TY. PRZEWODNIK DLA OSÓB STARSZYCH

Wraz z wiekiem możesz zostać zmuszony do zmierzenia się z większą ilością problemów zdrowotnych wymagających stałego leczenia.

Ważne jest abyś był świadomy, że stosowanie większej ilości leków oraz normalne zmiany w organizmie spowodowane starzeniem się organizmu mogą zwiększyć szansę wystąpienia niechcianych lub nawet szkodliwych dla zdrowia interakcji lekowych.

Im więcej wiesz na temat leków i im więcej rozmawiasz ze specjalistami opieki zdrowotnej tym łatwiej przychodzi Ci unikanie problemów związanych z lekami.

W miarę starzenia się zmiany w organizmie mogą wpływać na drogę podania leku i jego stosowanie. Np. zmiany w układzie trawiennym mogą wpływać na szybkość wchłaniania leku do krwiobiegu, zmiany w wadze ciała mogą wpłynąć na wielkość dawki jaką powinniśmy przyjąć oraz na czas pozostawania leku w organizmie. Wolniej działający układ krążenia może wpływać na szybkość dostawania się leków do wątroby i nerek. Podobnie wątroba i nerki mogą funkcjonować wolniej czego następstwem jest zaburzone działanie leku i jego usuwanie z organizmu.

Z powodu zmian w organizmie istnieje olbrzymie ryzyko wystąpienia interakcji lekowych u osób starszych.

• Interakcje lek – lek występują wtedy kiedy dwa lub więcej leków wchodzi ze sobą w reakcje co powoduje niezamierzone działania. Skutkiem powyższego rodzaju interakcji może być nieprawidłowe działanie leku lub nawet wzmocnienie działania jednego z leków, np. nie powinieneś zażywać aspiryny jeżeli stosujesz leki rozrzedzające krew takie jak warfarynę, chyba że twój lekarz zaleci ci takie połączenie.
• Interakcje lek – choroba występują wtedy kiedy istniejąca choroba sprawia, iż dany lek jest dla ciebie potencjalnie niebezpieczny np. jeżeli masz nadciśnienie lub astmę może u ciebie wystąpić niezamierzona reakcja w przypadku leku zmniejszającego przekrwienie błony śluzowej nosa (leki na katar).
• Interakcje lek – żywność występują wtedy kiedy lek wchodzi w reakcje z jedzeniem lub napojami. W niektórych przypadkach żywność w przewodzie pokarmowym może wpływać na wchłanianie leku. Pewne leki mogą także wpływać na wchłanianie składników pokarmowych lub ich wykorzystanie przez organizm.
• Interakcje lek – alkohol mogą nastąpić wtedy kiedy lek, który przyjmujesz reaguje z napojami alkoholowymi np. mieszając alkohol z niektórymi lekami, takie połączenie może wywołać uczucie zmęczenia i opóźnienie twoich reakcji.

Ważne jest abyś wiedział, że wiele leków wchodzi w interakcje z alkoholem. Wraz z wiekiem Twój organizm może reagować odmiennie na alkohol, a tym samym na mieszanie leków z alkoholem. Zapamiętaj, że niektóre problemy, o których myślisz, że mają związek z lekami, takie jak zaburzenia koordynacji, osłabienie pamięci lub rozdrażnienie mogą być wynikiem mieszania alkoholu z lekami.

Co to są działania niepożądane?

Działania niepożądane są nieplanowymi objawami lub odczuciami, które się ujawniają podczas stosowania leku. Większość działań niepożądanych nie jest poważna i przechodzi samoistnie. Inne mogą być bardziej uciążliwe, a nawet, poważne. Aby pomóc w zapobieganiu możliwym problemom związanym z lekami, osoby starsze muszą posiadać wiedzę na temat przyjmowanych leków oraz o tym jak leki wpływają na ich samopoczucie.

Rozeznanie w działaniach niepożądanych pomoże lekarzowi dowiedzieć się jak Twój organizm reaguje na dany lek. Nowe objawy lub zmiany nastroju nie muszą być wynikiem starzenia się lecz mogą być spowodowane lekami, które przyjmujesz lub innymi czynnikami takimi jak zmiana diety lub zmiana stylu życia. Jeżeli wystąpi u ciebie działanie niepożądane, natychmiast skontaktuj się z lekarzem.Rozmowa ze specjalistami opieki zdrowotnej

Ważne jest abyś uczęszczał na wszystkie wizyty lekarskie i rozmawiał z zespołem specjalistów (lekarzami, farmaceutami, pielęgniarkami) na temat twoich problemów zdrowotnych, obaw związanych ze zdrowiem oraz leków, które zażywasz.

Pomocne może być zrobienie listy z komentarzami, pytaniami lub obawami na temat twojego zdrowia i leków przed wizytą lub rozmową telefoniczną ze specjalistą opieki zdrowotnej. Pomyśl także o możliwości zabrania ze sobą na wizytę lekarską bliskiego przyjaciela lub członka rodziny jeżeli obawiasz się rozmawiać sam o swoim stanie zdrowia lub chciałbyś, aby ktoś pomógł Ci zrozumieć lub zapamiętać odpowiedzi lekarza na Twoje pytania.

Inne ważne rzeczy do zapamiętania

Wszystkie leki są ważne. Zawsze informuj specjalistów o wszystkich lekach, które przyjmujesz włączając w to zarówno leki na receptę jak i bez recepty takie jak łagodzące ból, przeciw nadkwaśności, na przeziębienie, przeczyszczające etc. Nie zapomnij włączyć w to także kropli ocznych, suplementów diety, witamin, preparatów ziołowych oraz leków stosowanych zewnętrznie na skórę takich jak maści i kremy.

Bądź w kontakcie z lekarzem. Jeżeli regularnie przyjmujesz lek na receptę poproś lekarza o zweryfikowanie jego działania tzn. zapytaj czy nadal powinieneś go zażywać, a jeżeli tak to dowiedz się czy możesz coś zrobić aby zmniejszyć dawkę leku lub z czasem zaprzestać stosowania leku (jak np. zmniejszenie wagi ciała stosując dietę lub więcej ćwicząc). Nie odstawiaj leku samodzielnie bez uprzedniej konsultacji z lekarzem.

Historia choroby. Opowiedz lekarzowi o historii twojej choroby. Lekarz będzie chciał wiedzieć czy jesteś uczulony na jedzenie, leki lub masz inne alergie. Będzie też chciał poznać wszystkie twoje schorzenia, które masz lub miałeś, a także gdzie i jak byłeś leczony przez innych specjalistów. Pomocne będzie posiadanie przy sobie pisemnej listy schorzeń, która ułatwi ci rozmowę z lekarzem. Twój lekarz pierwszego kontaktu powinien wiedzieć do jakich lekarzy specjalistów uczęszczasz regularnie.

Nawyki żywieniowe. Wspomnij lekarzowi o nawykach żywieniowych. Powiedz także czy jesteś na diecie lub ostatnio zmieniłeś dietę (np. stosujesz dietę niskotłuszczową lub z wysoką zawartością wapnia). Poinformuj lekarza jak dużo kawy, herbaty i alkoholu pijesz codziennie oraz czy palisz papierosy. Powyższe nawyki mogą modyfikować działanie leków.

Rozpoznawanie i zapamiętywanie stosowanych leków. Jeżeli masz problemy w odróżnianiu leków powiedz o tym specjaliście (lekarzowi, farmaceucie). Lekarz może ci pomóc wybrać najlepszy sposób rozpoznawania leków. Jeżeli masz problemy w zapamiętywaniu o jakich porach przyjmować leki lub w jakiej ilości, powiedz o tym lekarzowi. Lekarz może podsunąć ci jakieś rozwiązanie np. kalendarzyk lub pudełko na tabletki.

Połykanie tabletek. Jeżeli masz problemy z połykaniem leków, poproś lekarza, pielęgniarkę lub farmaceutę o pomoc. Może w zastępstwie tabletek istnieje płynna postać tego samego leku (roztwór, syrop), którą możesz stosować albo możliwe jest rozkruszenie tabletki. Nie łam, nie krusz ani nie żuj tabletek bez wcześniejszej konsultacji ze specjalistą.

Styl życia. Jeżeli chcesz ułożyć prosty grafik przyjmowania leków porozmawiaj o tym z lekarzem. Może istnieje inny lek lub rozwiązanie na stosowanie tego samego leku, który lepiej pasowałby do twojego stylu życia. Np. jeżeli przyjmowanie leku cztery razy dziennie jest dla ciebie uciążliwe, możliwe że lekarz przepisze Ci lek, który będziesz przyjmować tylko raz lub dwa razy dziennie.

Poproś o zapisanie informacji. Poproś lekarza lub farmaceutę o wypełnienie grafiku przyjmowania leków zgodnie ze wskazówkami kiedy i jak często należy stosować leki. Dowiedz się od lekarza pierwszego kontaktu jak Twój grafik przyjmowania leków powinien być zmodyfikowany, jeżeli uczęszczasz do więcej niż jednego lekarza.Co powinieneś wiedzieć o twoich lekach na receptę?

Poniższe pytania pomogą Ci uzyskać informacje, których potrzebujesz podczas wizyty u lekarza i farmaceuty.

Zanim opuścisz gabinet lekarski z nową receptą, zapytaj:

• Jaka jest nazwa leku i jakie jest jego działanie? Czy istnieje tańszy odpowiednik?
• Jak i kiedy masz przyjmować lek i jak długo?
• Czy masz przyjmować lek z wodą, jedzeniem lub ze specjalnym lekiem, albo w tym samym czasie co inne leki?
• Czy lek ten może być przyjmowany z lekami bez recepty? Jeżeli tak, kiedy?
• Co robić w przypadku kiedy zapomniałeś zażyć lek?
• Czy stosować lek przed, podczas czy po jedzeniu?
• Odstępy pomiędzy poszczególnymi dawkami np. czy „cztery razy dziennie” oznacza , że powinieneś przyjmować lek w środku nocy?
• Co oznacza zwrot „w razie potrzeby lub doraźnie”?
• Czy istnieją jakieś dodatkowe uwarunkowania dotyczące przyjmowania leku?
• Jakiego typu jedzenia, napojów, innych leków, suplementów diety i aktywności fizycznych powinieneś unikać podczas przyjmowania tego leku?
• Czy będziesz potrzebował dodatkowych badań lub monitoringu podczas przyjmowania tego leku? Czy wyniki masz przekazać lekarzowi?
• Jakie są możliwe działania niepożądane w przypadku stosowania tego leku i co zrobić jeżeli wystąpią?
• Kiedy powinieneś spodziewać się efektów działania tego leku i po czym poznasz, że lek działa?
• Czy nowe leki przepisane przez lekarza będą działały bezpiecznie z innymi stosowanymi przez ciebie lekami na receptę, bez recepty lub z suplementami diety?

Prowadź listę aktualnie zażywanych leków, a raz do roku weryfikuj ją.

Aby ułatwić uporządkowanie informacji o twoich lekach wypisz je na sporządzonej liście. Na liście umieść wszystkie leki na receptę, bez recepty, suplementy diety, witaminy i produkty ziołowe, które stosujesz. Tak sporządzoną listę przynieś ze sobą na wizytę do lekarza lub innego specjalisty opieki zdrowotnej. Ważne jest, aby każdy z nich wiedział jakie leki przyjmujesz.

Lista leków powinna zawierać: nazwę leku, nazwisko lekarza, który go wypisał, dawkę i częstość stosowania leku, zalecenia co do przyjmowania leku, na co stosowany jest ten lek i jakie są oczekiwane działania niepożądane. Do sporządzenia „listy leków” użyj formularza załączonego na końcu artykułu.

Dobrym pomysłem jest zaniesienie do lekarza wszystkich Twoich leków przynajmniej raz w roku w celu ich sprawdzenia. Tym sposobem lekarz może zobaczyć co zażywasz i czy możliwe jest wystąpienie interakcji pomiędzy przyjmowanymi lekami. Jest to też dobry moment aby zweryfikować dawkowanie i zadać dodatkowe pytania dotyczące Twoich leków. Pamiętaj o przyniesieniu ze sobą wszystkich leków, także tych bez recepty, suplementów diety, witamin oraz produktów ziołowych, które zażywasz. Jest to także dobry moment na zlikwidowanie przeterminowanych leków.

Stosując leki na receptę

Postępuj zgodnie z zaleceniami lekarza i czytaj ulotkę informacyjną. W przypadku, gdy nie rozumiesz zaleceń lekarskich lub boisz się, że je zapomnisz, poproś lekarza aby je napisał.

Zażywaj leki przez cały zalecany okres terapii, nawet wtedy kiedy poczujesz się lepiej.

Stosuj tylko swoje leki. Zażywanie leków nie zalecanych grozi ukryciem objawów oraz może utrudniać zdiagnozowanie twojej choroby.

Poznaj swoje leki. Jeżeli stosujesz więcej niż jeden lek, staraj się odróżniać je od siebie wielkością, kształtem, kolorem, ilością, nazwą, postacią (tabletki, kapsułki) oraz opakowaniem.

Zorganizuj odpowiednio przyjmowanie leków w porze nocnej. Jeżeli musisz stosować więcej niż jeden lek nie trzymaj ich obok łóżka. W przypadku gdy musisz je mieć pod ręką, a w domu nie ma małych dzieci ani zwierząt, połóż leki na szafce nocnej. Stosując lek w nocy zapal światło aby upewnić się, że zażywasz właściwy lek o właściwej porze.

Przyjmowanie leków w domu. Wielu ludziom pomagają tabelki lub pisemny harmonogram stosowania leków. Innym natomiast pomocne są pudełka z różnokolorowymi wieczkami, różnymi przegródkami, lub uruchamiający się o określonej godzinę sygnał dźwiękowy przypominający o zażyciu leku.

Przechowuj leki w chłodnym, suchym miejscu z dala od światła słonecznego. Szafka kuchenna lub półka w sypialni są dobrymi miejscami na przechowywanie leków. Leki nie powinny być przechowywane w miejscach gdzie jest ciepło i wilgotno, ponieważ może to wpłynąć na skuteczność ich działania. Nie przechowuj leków w lodówce, chyba że zaleci to lekarz lub farmaceuta albo będzie to napisane w ulotce informacyjnej.

Przed podróżą zapytaj lekarza lub farmaceutę jak dostosować twój harmonogram przyjmowania leków do zmian stref czasowych, zmiany stylu życia i odżywiania. Miej ze sobą telefon twojego lekarza i farmaceuty. Podczas lotu samolotem miej leki przy sobie, nie pakuj ich do walizki. Podczas podróżowania zawsze przechowuj leki z dala od ciepła i bezpośredniego kontaktu ze światłem słonecznym.

Jeżeli w domu są dzieci, pamiętaj aby leki przechowywać z dala od nich i poza zasięgiem ich wzroku. Nie zażywaj leków w obecności dzieci.

Ustalaj wizytę u lekarza odpowiednio wcześnie aby nie zabrakło ci przyjmowanego leku na receptę.

Zawsze przechowuj leki w oryginalnych opakowaniach i nigdy nie wkładaj więcej niż jeden lek do jednego opakowania na lek.

Stosowanie leków bez recepty

Aktualnie w sprzedaży aptecznej i poza aptecznej znajduje się stale rosnąca liczba leków OTC (bez recepty). Pośród najczęściej stosowanych leków bez recepty znajdujemy: leki przeciwbólowe, przeczyszczające, na kaszel, przeziębienie, nadkwasotę. Niektóre leki OTC mogą wpłynąć na metabolizm leków na receptę oraz ich działanie. Zawsze rozmawiaj ze swoim lekarzem na temat wszystkich leków bez recepty, które zażywasz. Poniżej znajdziesz kilka ważnych rad do zapamiętania:

Zawsze czytaj i postępuj zgodnie ze wskazówkami zawartymi w ulotce.
Ulotka informacyjna leków bez recepty zawiera wszystkie potrzebne informacje do właściwego stosowania leku i opisuje:

• substancje czynne i pomocnicze,
• wskazania użycia leku,
• ewentualne interakcje lub działania niepożądane,
• informacje jak i kiedy zażywać dany lek,
• inne ostrzeżenia.

Wybieraj leki bez recepty o składzie zawierającym wyłącznie substancje czynne, które mogą ci pomóc. Dobrym pomysłem jest ograniczenie się tylko do leków leczących twoje objawy i problemy zdrowotne. Poproś farmaceutę o pomoc. Jeżeli zażywasz jeden lek zwróć uwagę na „substancje czynną” w jego składzie. Jest to bardzo ważne ponieważ pozwala na unikanie przyjmowania leków o innych nazwach, a zawierających tę samą substancje czynną.

Sprawdź stan opakowania leku i datę ważności. Nie kupuj leków bez recepty jeżeli opakowanie było naruszone lub wygasła data ważności leku. Data ważności jest informacją o terminie, po którym lek może nie być już tak skuteczny.

Porozmawiaj z lekarzem jeżeli zażywanie leków bez recepty weszło ci w nawyk. Większość leków OTC powinna być przyjmowana przez krótki czas.

Zmniejszanie wydatków na leki

Leki są ważnym elementem na drodze do zdrowia ponieważ często pozwalają ludziom pozostać aktywnymi i niezależnymi. Leki mogą być poważnym wydatkiem w budżecie domowym. Poniżej przedstawiamy kilka pomysłów na zmniejszenie kosztów leczenia.

Jeżeli martwi cię koszt leczenia, powiedz o tym swojemu lekarzowi. Lekarz może nie znać dokładnych cen leków, ale może ci wskazać inne tańsze rozwiązanie.

Porównywanie cen leków. Zawsze możesz sprawdzić ceny leków w kilku różnych aptekach i wybrać najtańszą ofertę ale należy pamiętać, że niższa cena może wiązać się z brakiem usług takich jak konsultacje farmaceutyczne, opieka farmaceutyczna, dostawa leku do domu.

Poproś lekarza o próbkę leku. Jeżeli lekarz zaleca ci stosowanie nowego leku zapytaj czy możesz otrzymać bezpłatną próbkę leku przed wypisaniem recepty. Upewnij się, że wiesz jak stosować próbkę leku i zapytaj o inne ważne informacje dotyczące nowego leku.

Kupuj większe opakowania. Jeżeli musisz zażywać lek przez dłuższy czas, a termin jego ważności szybko się nie kończy, możesz kupić większe opakowanie za niższą cenę w przeliczeniu na ilość tabletek.

Leki przez Internet. Apteki internetowe mogą dostarczać leki OTC pocztą po niższych cenach. Pamiętaj, że zanim zdecydujesz się na taką usługę porozmawiaj wcześniej ze specjalistą (lekarzem, farmaceutą) ponieważ nie każda apteka internetowa oferuje konsultacje farmaceutyczne. Poza tym dostawa leków może trwać kilka dni lub tygodni. Na wszelki wypadek miej zawsze pod ręką adres i telefon najbliższej apteki.

Kupuj leki OTC (bez recepty) po przecenie. Najczęściej leki są przeceniane z powodu kończącej się daty ważności. Zawsze podczas zakupu sprawdzaj datę ważności i zużyj lek przed jej wygaśnięciem. Jeżeli przy wyborze leku OTC potrzebujesz pomocy, zapytaj farmaceutę

Porady dla seniorów dotyczące bezpiecznego stosowania leków

• Znaj swoje leki. Zawsze czytaj ulotkę informacyjną i stosuj się do zaleceń. Jeżeli masz pytania kieruj je do lekarza lub farmaceuty.
• Rozmawiaj ze specjalistami opieki zdrowotnej na temat twoich schorzeń, obaw zdrowotnych oraz o wszystkich lekach, które przyjmujesz (leki na receptę i bez recepty), a także suplementach diety, witaminach i produktach ziołowych. Im więcej informacji posiada specjalista tym bardziej może ci pomóc. Nie obawiaj się zadawania pytań.
• Miej rozeznanie w działaniach niepożądanych lub możliwych interakcjach leków. Jeżeli zaobserwujesz nieoczekiwane objawy lub zmiany w twoim samopoczuciu natychmiast powiadom lekarza.
• Uczęszczaj na wszystkie wizyty lekarskie oraz badania kontrolne zlecone przez lekarza lub laboratorium.
• Używaj kalendarzyka, pudełka na leki lub innego systemu, aby pomóc sobie w zapamiętaniu jaki lek i kiedy masz przyjmować. Zapisuj informacje, które lekarz przekazał ci na temat stosowania leków lub twojego stanu zdrowia.
• Zabierz przyjaciela lub członka rodziny na wizytę lekarską jeżeli uważasz, że to pomoże ci w zrozumieniu lub zapamiętaniu tego co powiedział lekarz.
• Sprawdź leki przynajmniej raz w roku. Przejrzyj swoją szafkę na leki i pozbądź się swoich starych i przeterminowanych leków. Poproś lekarza lub farmaceutę o zrobienie przeglądu wszystkich leków, które obecnie zażywasz. Nie zapomnij powiedzieć o lekach bez recepty, witaminach, suplementach diety i produktach ziołowych.
• Przechowuj wszystkie leki poza wzrokiem i zasięgiem dzieci.