Szczegółowe warunki realizacji rządowego programu “Dobry start”  określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 2018r. w sprawie szczegółowych warunków realizacji rządowego programu “Dobry start” (Dz.U. z 2018r. Poz. 1061) oraz  Monitor Polski z 30 maja 2018 r. poz. 514.  Dnia 18 lipca 2019 r zostało opublikowane rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 lipca 2019 r zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków realizacji rządowego programu „Dobry start” (Dz. U. z 2019r. poz. 1343).

Na terenie gminy Wietrzychowice program “Dobry start” realizowany będzie przez:

Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Wietrzychowicach, 33-270 Wietrzychowice 19

Komu przysługuje świadczenie “Dobry start”?

Świadczenie “Dobry start”, przysługuje zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:

1. obywatelom polskim;
2. cudzoziemcom:
3. a) obywatelom Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo Szwajcarii,
4. b) jeżeli wynika to z wiążących Rzeczpospolitą Polską dwustronnych umów międzynarodowych o zabezpieczeniu społecznym,
5. c) przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznościami, o których mowa w art. 127 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2017 r. poz. 2206 i 2282 oraz z 2018 r. poz. 107, 138 i 771), jeżeli zamieszkują z członkami rodzin na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
6. d) posiadającym kartę pobytu z adnotacją “dostęp do rynku pracy”, jeżeli zamieszkują z członkami rodzin na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem obywateli państw trzecich, którzy uzyskali zezwolenie na pracę na terytorium państwa członkowskiego na okres nieprzekraczający sześciu miesięcy, obywateli państw trzecich przyjętych w celu podjęcia studiów lub pracy sezonowej oraz obywateli państw trzecich, którzy mają prawo do wykonywania pracy na podstawie wizy,
7. e) przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie:

– zezwolenia na pobyt czasowy, o którym mowa w art. 139a ust. 1 lub art. 139o ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, lub

– dokumentu pobytowego, o którym mowa w art. 1 ust. 2 lit. a rozporządzenia Rady (WE) nr 1030/2002 z dnia 13 czerwca 2002 r. ustanawiającego jednolity wzór dokumentów pobytowych dla obywateli państw trzecich (Dz. Urz. UE L 157 z 15.06.2002, str. 1, z późn. zm.1) – Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 19, t. 6, str. 3, z późn. zm.), z adnotacją “ICT”, wydanego przez inne państwo członkowskie Unii Europejskiej, i gdy celem ich pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest wykonywanie pracy w charakterze pracownika kadry kierowniczej, specjalisty lub pracownika odbywającego staż w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa, o którym mowa w art. 3 pkt 13b ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach przez okres nieprzekraczający 90 dni w okresie 180 dni

– jeżeli zamieszkują z członkami rodzin na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem cudzoziemców, którym zezwolono na pobyt i pracę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres nieprzekraczający dziewięciu miesięcy, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Świadczenie dobry start przysługuje bez względu na dochód:

1. rodzicom, opiekunom faktycznym, opiekunom prawnym, rodzinom zastępczym, osobom prowadzącym rodzinne domy dziecka, dyrektorom placówek opiekuńczo-wychowawczych, dyrektorom regionalnych placówek opiekuńczo-terapeutycznych – raz w roku na dziecko;
2. osobom uczącym się – raz w roku.

Świadczenie dobry start przysługuje w związku z rozpoczęciem roku szkolnego do ukończenia:

1. przez dziecko lub osobę uczącą się 20. roku życia;
2. przez dziecko lub osobę uczącą się 24. roku życia – w przypadku dzieci lub osób uczących się legitymujących się orzeczeniem o niepełnosprawności.

Świadczenie dobry start przysługuje także w przypadku:

1. ukończenia 20. roku życia przez dziecko lub osobę uczącą się przed rozpoczęciem roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko lub osoba ucząca się kończy 20. rok życia;
2. ukończenia 24. roku życia przez dziecko lub osobę uczącą się przed rozpoczęciem roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko lub osoba ucząca się kończy 24. rok życia – w przypadku dzieci lub osób uczących się legitymujących się orzeczeniem o niepełnosprawności.

Przez szkołę rozumie się: szkołę podstawową, dotychczasowe gimnazjum, szkołę ponadpodstawową i dotychczasową szkołę ponadgimnazjalną, szkołę artystyczną, w której jest realizowany obowiązek szkolny lub nauki, a także młodzieżowy ośrodek socjoterapii, specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy, specjalny ośrodek wychowawczy, ośrodek rewalidacyjno-wychowawczy.

Zgodnie ze zmianami, które zaproponowało Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, od 1 sierpnia, programem objęte będą także osoby uczęszczające do szkół dla dorosłych oraz szkół policealnych.

W przypadku dziecka biorącego udział w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych, świadczenie dobry start przysługuje nie wcześniej niż od roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 7. rok życia.

Świadczenie dobry start przysługuje osobom uprawnionym, w wysokości 300 zł.

W  przypadku gdy dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obydwojga rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu sprawowaną w porównywalnych i powtarzających się okresach, kwotę świadczenia dobry start ustala się każdemu z rodziców w wysokości połowy kwoty przysługującego świadczenia dobry start.

Świadczenie dobry start nie przysługuje:

1. jeżeli dziecko lub osoba ucząca się zostały umieszczone w domu pomocy społecznej, schronisku dla nieletnich, zakładzie poprawczym, areszcie śledczym, zakładzie karnym, szkole wojskowej lub innej szkole, jeżeli instytucje te zapewniają nieodpłatnie pełne utrzymanie;
2. na dziecko z tytułu rozpoczęcia rocznego przygotowania przedszkolnego, tzw. „zerówki”

Ustalenie prawa

Ustalenie prawa do świadczenia dobry start oraz jego wypłata następują odpowiednio na wniosek matki, ojca, opiekuna faktycznego, opiekuna prawnego, rodziny zastępczej, osoby prowadzącej rodzinny dom dziecka, dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej, dyrektora regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej albo osoby uczącej się.

Wniosek składa się w urzędzie gminy lub miasta właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie dobry start, a w przypadku ubiegania się o świadczenie dobry start na dziecko umieszczone w pieczy zastępczej albo ubiegania się o świadczenie dobry start przez osobę uczącą się będącą osobą usamodzielnianą w rozumieniu ustawy – w powiatowym centrum pomocy rodzinie właściwym ze względu na miejsce odpowiednio zamieszkania osoby ubiegającej się albo siedziby placówki opiekuńczo-wychowawczej albo regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej.

Na terenie gminy Wietrzychowice wnioski o ustalenie prawa do świadczenia dobry start będą przyjmowane w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Wietrzychowicach, za wyjątkiem wniosków o świadczenie dobry start na dziecko umieszczone w pieczy zastępczej lub osobę uczącą się będącą osobą usamodzielnianą, które należy złożyć w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie, ul. Szujskiego 66, 33-100 Tarnów.

Postępowanie w sprawie o świadczenie dobry start na wniosek osoby, która nie ma miejsca zamieszkania, prowadzi organ gminy lub miasta właściwy ze względu na miejsce jej czasowego pobytu.

Wnioski i załączniki do wniosku o ustalenie prawa do świadczenia dobry start składane do Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej mogą być składane drogą elektroniczną za pomocą systemu teleinformatycznego:

1. utworzonego przez ministra właściwego do spraw rodziny;
2. banków krajowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych świadczących usługi składania drogą elektroniczną wniosków o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego.

Terminy składania wniosków:

Wnioski w sprawie ustalenia prawa do świadczenia dobry start są przyjmowane od dnia 1 sierpnia danego roku do dnia 30 listopada danego roku, a w przypadku wniosków składanych drogą elektroniczną – od dnia 1 lipca danego roku do dnia 30 listopada danego roku. Wnioski złożone po upływie ww. terminu, pozostawia się bez rozpatrzenia.

Ustalenie prawa do świadczenia dobry start oraz wypłata przysługującego świadczenia następuje w terminie 2 miesięcy, licząc od dnia złożenia wniosku wraz z dokumentami, przy czym w przypadku wniosków o ustalenie prawa do świadczenia dobry start złożonych wraz z dokumentami w lipcu lub sierpniu ustalenie prawa do świadczenia dobry start oraz wypłata przysługującego świadczenia następuje nie później niż do dnia 30 września.

Więcej informacji:  https://www.mpips.gov.pl/DobryStart

\

W ramach profilaktyki przeciwdziałania Przemocy w rodzinie Zespół Interdyscyplinarny do spraw Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie zainicjował realizację kampanii profilaktycznej pt.
„Bezpieczny dom-Szczęśliwa Rodzina”, W realizację kampanii czynnie włączyli się uczniowie Zespołu Szkolno – Przedszkolnego w Wietrzychowicach pod przewodnictwem członka ZI – pedagoga Pani Katarzyny Nagórzańskiej; uczniowie szkół przy Ośrodku Opiekuńczo-Rehabilitacyjnym Dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej Intelektualnie w Jadownikach Mokrych pod przewodnictwem członka ZI -Pani Marzeny Cierniak oraz policjanci komisariatu Policji w Żabnie na czele z komendamtem Dominikiem Rzepeckim oraz dzielnicowym Dawidem Dziedzicem, którzy także współpracują z ZI.

W ramach kampanii podjęto następujące działania:

– w marcu 2019 r. ogłoszono wśród uczniów klas 4-8 szkoły podstawowej oraz oddziałów gimnazjalnych,  szkolny konkurs na hasło promujące kampanię, w ramach którego wyłoniono treść:” Bezpieczny Dom-Szczęśliwa Rodzina”

W dniu 12 marca 2019 roku, na terenie Ośrodka Opiekuńczo-Rehabilitacyjnego Dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej Intelektualnie w Jadownikach Mokrych, miała miejsce wizyta Policjantów z Komisariatu Policji Żabno na czele z Komendantem podkom. Dominikiem Rzepeckim. Podczas wizty policjanci opowiedzieli zebranym dzieciom i młodzieży o swoim zawodzie, między innymi jaką rolę pełni policjant w społeczeństwie, również w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, budując tym samym zaufanie do służb mundurowych. Podczas spotkania funkcjonariusze policji zainicjowali dyskusję z zebranymi dziećmi i młodzieżą, którzy bardzo chętnie włączali się do rozmowy odpowiadając rzeczowo na zadawane pytania.

Przewodnicząca Zespołu Interdyscyplinarnego Barbara Kamysz-Wietecha opowiedziała
o współpracy Ośrodka Pomocy Społecznej z Policją w zakresie przeciwdziałania przemocy
w rodzinie oraz o rozpoczętej  kampanii “Bezpieczny dom – szczęśliwa rodzina”, w ramach której będzie przeprowadzony konkurs na prace plastyczne. Pieczę nad zorganizowaniem prac plastycznych na terenie ośrodka objęła Pani Marzena Cierniak.

W miesiącu marcu 2019 r. ogłoszono również wśród uczniów szkoły podstawowej wraz z oddziałami gimnazjum konkurs na ulotkę dotyczącą tematyki kampanijnej, informacje zamieszono także na stronie internetowej szkoły. Prace przyjmowano do końca maja 2019 r. Rozstrzygnięcie konkursu zaplanowano ma czerwiec 2019r.

Od marca do maja 2019r. pedagog szkolna przeprowadziła warsztaty, rozmowy i pogadanki w klasach na temat przemocy w rodzinie; warsztaty odbywały się  w formie klasowo-lekcyjnej, wykorzystano dostępne filmy edukacyjne, materiały dostarczone przez GOPS oraz materiały policyjne, a także zasoby własne.

Podczas spotkania wywiadówkowego w dniu 4 kwietnia 2019r. rodzice zostali poinformowani o kampanii profilaktycznej, przekazano im także informacje dotyczące sposobów reagowania na problem przemocy oraz możliwości korzystania z instytucji pomocowych.

W dniu 2 czerwca 2019r., podczas pikniku z okazji Gminnego Dnia Dziecka,  zaprezentowano prace konkursowe uczniów w formie wystawy plenerowej. Uczniowie  szkół przy Ośrodku Opiekuńczo-Rehabilitacyjnym Dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej Intelektualnie w Jadownikach Mokrych zaprezentowali prace grupowe w postaci plakatów. Natomist uczniowie szkoły podstawowej wraz z oddziałami gimnazjum zaprezentowali prace w postaci ulotek. Wszystkie prace  zostały wyeksponowane na tablicach.

W dniu 11 czerwca 2019r. zorganizowano uroczyste rozstrzygnięcie konkursu na ulotkę kampanijną. Podczas spotkania przedstawiciel Policji wygłosił prelekcję na temat zjawiska przemocy w rodzinie i form pomocowych; po czym wręczono uczniom nagrody ufundowane przez Policję oraz pedagoga szkolnego.

Wszystkie działania zaplanowane w ramach kampanii udało się przeprowadzić w sposób terminowy i  rzetelny. Uczniowie bardzo aktywnie uczestniczyli w kampanii. Szczególne podziękowania należą się Pani Katarzynie Nagórzańskiej, Pani Marzenie Cierniak, Komendantowi Dominikowi Rzepeckiemu oraz dzielnicowemu Dawidowi Dziedzicowi.

Męska depresja a przemoc

Adam Chojnacki

Przemoc uwarunkowana jest wieloczynnikowo, a praca nad zmianą z osobami, które ją stosują wymaga rozumienia całej sieci wzajemnie powiązanych wpływów. Jednym z ważnych eksplorowanych od niedawna zjawisk jest męska depresja, która przebiega inaczej niż u kobiet. U mężczyzn doświadczenia depresyjne związane ze słabością i zależnością skrywane są najczęściej pod całą gamą uzależnień i odreagowań – w tym zachowań agresywnych.

Stosowanie przemocy jest wyjściowym efektem, na który ma wpływ bardzo wiele czynników. W tym artykule chciałbym skupić się na zjawisku męskiej depresyjności i jej związków z zachowaniami agresywnymi. Sfera badań nad męską depresją wciąż się rozwija i pełna jest kontrowersji naukowych, jednak doświadczenia terapeutyczne i kliniczne wyraźnie pokazują, że istnieje związek pomiędzy depresyjnością i agresywnością u mężczyzn. Często są to dwie strony tego samego medalu. W ich wewnętrznym świecie przemoc jest często lekarstwem na poczucie wstydu, poniżenia, odrzucenia i lęku. Agresywne rozładowywanie i poczucie władzy wiążą się z triumfem i specyficznym upojeniem.

W naszym kręgu kulturowym wzorzec ten jest przekazywany przez kolejne pokolenia ojców i synów, dotykając olbrzymiej części społeczeństwa. Dobrze obrazuje to Terrence Real w swojej książce „Nie chcę o tym mówić” (2009), gdzie przygląda się temu procesowi z punktu widzenia terapeuty rodzinnego. Krok po kroku analizuje go od dzieciństwa, kiedy to chłopiec poprzez wychowanie i socjalizację doznaje bardzo wielu traum, aż do dorosłości, w której obciążony tym brzemieniem mężczyzna próbuje uciec z wewnętrznego piekła, przybierając maskę twardziela, z czasem popadając w uzależnienia, stosując przemoc, spalając się dla sukcesu zawodowego itp. Tym samym staje się źródłem cierpienia dla swojej rodziny oraz negatywnym wzorem dla własnych dzieci. Tak trwa od pokoleń nieświadomy cykl przekazywania męskiej depresji i szkodliwych sposobów radzenia sobie z nią.

Dwie strony medalu

Od kilku lat dająca widoczna jest reorientacja w myśleniu o przemocy i jej przeciwdziałaniu. Coraz bardziej skłonni jesteśmy zajmować się nie tylko skutkami przemocy i jej moralnym potępianiem, ale też jej przyczynami. Tylko kompleksowe zajmowanie się przyczynami przemocy – psychologicznymi, kulturowymi, systemowymi – daje szansę na znaczące jej ograniczenie. Rozumienie złożoności męskiej depresji i jej powiązań z przemocą wymaga wglądu we wszystkie te warstwy oddziaływań. W badaniach nad męską depresją i specyfiką jej wyrażania dominują obecnie wyjaśnienia odwołujące się do społeczno-kulturowych wzorców określających męskie i kobiece sposoby zachowania oraz akceptowalne postawy w obliczu trudności życiowych. Na drugi plan wydają się schodzić modele biologiczne, próbujące tłumaczyć zjawisko kwestią różnic hormonalnych czy neurologicznych.

Z kolei w obszarze psychoterapii, analizując depresję, uwagę zwraca się na wewnętrzną dynamikę emocji, przekonań, wzorców relacyjnych, strukturę osobowości, na które mają wpływ zarówno wczesne doświadczenia w relacjach z bliskimi, jak i późniejsze znaczące wydarzenia, wybory życiowe i bieżąca sytuacja. Przykładowo w modelach psychodynamicznych depresja (niezależnie od płci) ściśle związana jest m.in. z niemożliwością odpowiedniego wyrażenia i transformacji gniewu i agresji, która zwracana bywa do wewnątrz, powodując „atak” jednych struktur psychicznych na inne. Według tego modelu osoby z depresją mogą też nieświadomie próbować radzić sobie z gniewem i chronić swoich bliskich przed własną agresją poprzez serię mechanizmów obronnych (np. zaprzeczanie, projekcja, bierna agresja, identyfikacja z agresorem), które niestety ostatecznie często prowadzą do pogłębienia depresji (Bush, 2009). Kiedy na ten mechanizm nałożymy kulturowe oczekiwania wobec „męskiej” postawy, powstaje napięcie psychiczne często niemożliwe do zniesienia, które może prowadzić do większego ryzyka zachowań przemocowych.

Edukacja, korekcja czy psychoterapia „sprawców” wymaga zrozumienia ich postępowania, stąd też wiele nieporozumień wynikających z konieczności rozpatrywania mechanizmów i „powodów” stosowania przemocy. Choć wydaje się to oczywiste, warto raz jeszcze na wstępie podkreślić, że te dociekania nie służą usprawiedliwianiu przemocy na zasadzie „miałeś ciężko w życiu, więc rozumiem i akceptuję, że teraz to ty krzywdzisz innych”; służą temu, byśmy pojęli ogromną psychologiczną złożoność zjawiska przemocy i dzięki temu mogli ją zatrzymać. Podejście punitywne do zjawiska przemocy jest istotne z punktu widzenia interesu społecznego i podkreśla przekaz, że przemoc jest przestępstwem i będzie karana, jednak poza średnio skutecznym odstraszaniem nie rozwiązuje problemu u jego podstaw.

Kwestie związku doświadczeń depresyjnych i przemocy mogą być brane pod uwagę na każdym etapie pracy z osobami stosującymi przemoc. Wiedza ta może zostać wykorzystana zarówno we wczesnych interwencjach, takich jak spotkania grup roboczych, w diagnozach klinicznych, jako jeden z obszarów tematycznych w programach korekcyjno-edukacyjnych, ale przede wszystkim w pogłębionych programach psychologiczno-terapeutycznych (oddziaływania również przewidziane w Krajowym Programie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie) czy indywidualnej psychoterapii.

W męskim wydaniu

Już w latach osiemdziesiątych, kiedy wyraźnie kształtowało się zainteresowanie kliniczne zjawiskiem przemocy stosowanej wobec osób bliskich, badania pokazywały współwystępowanie depresji i stosowania przemocy u mężczyzn (m.in. Maiuro i in., 1988). Choć samo odkrycie korelacji nie dawało wyjaśnień przyczynowo-skutkowych, to na pewno pokazywało, że świat wewnętrzny osób stosujących przemoc jest pełen nie tylko złości, wrogości, potrzeby kontroli, ale także smutku, lęku, rozpaczy, wstydu i poniżenia charakterystycznych dla depresji. W latach dziewięćdziesiątych przeprowadzono szerokie ogólnoeuropejskie badania dotyczące depresji, w których pomiędzy wieloma różnymi interesującymi wynikami znalazły się także różnice płciowe. Wykazano m.in. odmienne sposoby radzenia sobie z depresją; okazało się wtedy, że mężczyźni istotnie częściej uprawiają sport, używają alkoholu i papierosów, a także dużo rzadziej wyrażają otwarcie swoje emocje niż kobiety (Angst i in., 2002). Wyniki te zgadzają się z modelem opracowanym przez australijski zespół, który sugeruje, że mężczyźni znacznie częściej stosują strategie, które nastawione są na unikanie i odreagowywanie negatywnych emocji. Badacze po przeprowadzeniu wielu rozmów z mężczyznami wyróżnili pięć kategorii „męskich” sposobów ekspresji i radzenia sobie z depresją (Brownhill i in., 2005):

• Unikanie – przekierowanie uwagi na inne działania, w tym przepracowywanie się.
• Tłumienie – przede wszystkim intoksykacje, głównie picie alkoholu.
• Uciekanie – dystansowanie się od codziennej odpowiedzialności, ryzykowne zachowania, romanse, dodatkowe zajęcia relaksujące.
• Nienawiść i ranienie – (kategoria szczególnie istotna w kontekście rozumienia przemocy) agresja, wybuchy złości, przestępczość, wyładowanie wściekłości na innych.
• „Przekroczenie linii” – autoagresja, samobójstwo.

Społeczne wzorce i oczekiwania wobec „męskiej” postawy sprawiają też, że mężczyźni dużo rzadziej poszukują profesjonalnej pomocy, a także rzadsze rozpoznają u nich depresję (Möller-Leimkühler, 2002). Z perspektywy mężczyzn podporządkowanych „tradycyjnym” wzorcom płci poszukiwanie pomocy z powodu symptomów depresyjnych może się wiązać z jeszcze większą utratą własnej wartości, poczuciem niekompetencji, słabością i wstydem.

Z kolei wstyd i poniżenie mogą być jednym z głównych czynników stosowania przemocy. Przełomowa publikacja psychiatry więziennego Jamesa Gilligana „Wstyd i przemoc” (2001) w konsekwentny sposób ukazuje, jak w męskiej kulturze nakręca się spirala wywoływania upokorzenia i prób unikania go za pomocą przemocy. Na podstawie analizy historii więźniów osadzonych za przestępstwa z użyciem przemocy oraz kultury i systemu prawnego Stanów Zjednoczonych (podobnego w tym wymiarze do polskiego) autor ukazuje, jak może eskalować wymiana „przemocy za przemoc” oraz jak ważna w męskiej tożsamości człowieka Zachodu jest duma, siła i poczucie własnej wartości. W ekstremalnych przypadkach mężczyźni skłonni są zabijać w imię utrzymania dumnego i honorowego obrazu samego siebie. Podobne spojrzenie prezentują również terapeuci zorientowani psychoanalitycznie, wskazując, że doświadczanie wstydu (który jest jednym w powszechnych odczuć składających się na depresję) i radzenie sobie z nim za pomocą wściekłości i agresywnych zachowań może nakręcać błędne koło prowadzące do eskalacji przemocy. Zwraca się również uwagę na to, że rozpoznanie i świadome doświadczenie wstydu jest jedną z najtrudniejszych rzeczy dla sprawców, ponieważ „to demobilizująca bierna emocja, która uderza w sam rdzeń męskości” (Brown, 2004).

Badania stanu psychicznego sprawców, którzy uczestniczą w programach korekcyjnych i terapeutycznych również pokazują silny związek przemocy i depresji. Najświeższe badania przeprowadzone wśród uczestników programów dla sprawców w Norwegii pokazały, że 40% z nich cierpi na zaburzenia depresyjne, które tym samym są najbardziej rozpowszechnioną z diagnoz zaburzeń psychicznych w tej grupie mężczyzn (Askeland, Heir, 2014). Jeszcze inna praca wskazuje na to, że depresyjni sprawcy w stosunku do tych „niedepresyjnych” charakteryzują się wyższym poziomem gniewu, lęku, mniejszym zadowoleniem ze związku oraz ostrzejszymi przejawami przemocy fizycznej i psychicznej wobec partnerek (Lundberg, 2000).

Biorąc pod uwagę specyfikę męskiego przeżywania symptomów depresyjnych badacze od dłuższego czasu sugerują wyodrębnienie „męskiej depresji”, która różni się kryteriami od tej opisanej w dotychczasowych kryteriach diagnostycznych (klasyfikacjach ICD i DSM). Jej charakterystyka w większym stopniu opiera się na objawach, które dają się zaobserwować: większa irytacja, napady gniewu, agresywne zachowania, aleksytymia i okresowe nadużywanie alkoholu (zob. Branney, White, 2008). Od jakiegoś czasu istnieją nawet osobne narzędzia do diagnozy depresji u mężczyzn, takie jak Gotlandzka Skala Męskiej Depresji, która od niedawna proponowana jest również polskim psychiatrom (zob. Chodkiewicz, 2016).

W debacie klinicznej istnieją również pewne wątpliwości, które dotyczą wartości eksplanacyjnej dotychczasowych badań nad związkiem depresji z agresją i sugeruje się inne dodatkowe czynniki wpływające na ich współwystępowanie (zob. Dutton, Karakana, 2013). Istnieją również głosy, które sprzeciwiają się niepotrzebnemu mnożeniu etykiet „zaśmiecających” podręczniki diagnostyczne i wywołujących zamieszanie poprzez diagnozowanie agresji jako symptomu depresyjnego (Smith, 2008).

Wewnętrzna dynamika

Gdyby jednak pominąć kwestię nazewnictwa nozologicznego, w bezpośrednim kontakcie terapeutycznym bardzo często obserwujemy z wewnętrzną dynamikę osoby stosującej przemoc, gdzie jak na karuzeli widzimy naprzemiennie lęk, wstyd, poczucie odrzucenia i izolacji, poczucie winy, rozpacz, a z drugiej strony silną potrzebę kontroli i triumfu, wściekłość oraz zachowania agresywne. Jakkolwiek subtelne sygnały doświadczania wszystkich tych stanów dają się  zaobserwować często już przy pierwszym kontakcie, to pełne odsłonięcie i przepracowanie negatywnych wzorców możliwe jest dopiero w długoterminowej terapii, która odbywa się w wystarczająco bezpiecznych warunkach i przy odpowiedniej postawie terapeuty(ów) zaciekawionego światem wewnętrznym klienta, akceptującego go jako osobę przeżywającą trudne stany, jednocześnie niewyrażającego zgody na jakąkolwiek formę przemocy (zob. Brown, 2004). Wtedy też powoli możliwy jest wgląd w skomplikowane zależności i schematy, według których mężczyźni uciekają od czucia i rozpoznawania niewygodnych „słabych i poniżonych” części swojej osoby.

Ku praktyce

Wspomniany wcześniej Terrence Real (2009) proponuje pewien ogólny model dla terapii „ukrytej depresji” u mężczyzn, który zakłada docieranie do wewnętrznego cierpienia i pracę z wczesnymi traumami. Proponowany przez niego proces wychodzenia z ukrytej (męskiej) depresji polega w dużym uproszczeniu na odwróceniu historii jej powstawania. Początek zwykle jest taki sam – należy odrzucić swoje obronne uzależnienia. To pierwszy trudny moment, bo rezygnacja z upajających zachowań odsłania ukrytą depresję w całym jej kształcie, czyniąc ją jawną i w pełni odczuwalną. Do świadomości zaczynają docierać bolesne odczucia i wspomnienia. Następnie przychodzi czas, by zająć się analizą i zmianą dysfunkcjonalnych wzorców relacyjnych. Dotyczy to zarówno relacji z innymi osobami, ale także z własnym Ja. Relacja z samym sobą jest podstawowym elementem zmiany terapeutycznej. Prędzej czy później dotyka się też niejako rdzenia depresji, czyli najwcześniejszych traum, z którymi należy się zmierzyć i z troskliwością i zrozumieniem zająć się swoim głębokim bólem emocjonalnym. Ukoić go i pozwolić wewnętrznym dziecięcym częściom rozwijać się oraz brać za nie przytomną odpowiedzialność.

W swojej praktyce miałem okazję towarzyszyć mężczyznom w podobnym procesie. Jeden z nich – stosujący przemoc psychiczną wobec partnerki, jak tylko odkrył drugie dno swoich agresywnych zachowań, popadł na wiele tygodni w stan przypominający kliniczną depresję, jednak była to zapowiedź trudnego, aczkolwiek uzdrawiającego wglądu pozwalającego na zmianę w stronę bezpieczeństwa i szacunku do siebie i innych. To daje nadzieję. Jednak ta nadzieja ma swoją cenę – przejście przez swoją „depresyjną” stronę doświadczenia wewnętrznego, w którym osoby stosujące przemoc, tak jak większość z nas, potrzebują wsparcia i towarzystwa.

Choć te kwestie wykraczają poza zakres tego artykułu, warto na koniec chociaż wspomnieć o bardziej społecznym wymiarze męskiego funkcjonowania. Na przykład jak wychowujemy chłopców? Co robimy z ich wrażliwością i obrazem siebie? W jakim kierunku zmieniają się wzorce męskości w obecnym, nastawionym na szybki sukces świecie i jakie sami chcemy promować? Czy wystarczająco dużo mówimy o tym, czym jest depresja w głębi rzeczy i jak sobie z nią radzić poza pigułkami? Jest jeszcze dużo do zrobienia…

—

Adam Chojnacki – psycholog, certyfikowany specjalista w zakresie pomocy ofiarom przemocy w rodzinie. Pracuje w Punkcie Interwencji Kryzysowej w Sopocie i prowadzi prywatną praktykę psychoterapeutyczną i szkoleniową.

• Bibliografia:

Angst J., Gamma A., Gastpar M., i in. (2002). Gender differences in depression. Epidemiological findings from the European DEPRES I and II studies. W: European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience, nr 252, s. 201-209.

Askeland R., Heir T. (2014). Psychiatric disorders among men voluntarily in treatment for violent behaviour: a cross-sectional study. W: BMJ Open, t. 4, nr 4, s.1-5.

Brownhill S., Wilhelm K., Barclay L., i in. (2005). ‘Big Build’: Hidden Depression in Men. W: Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, t. 39, nr 10, s. 921-931.

Branney P., White A. (2008). Big boys don`t cry: depression and men. W: Advances in Psychiatry Treatment, t. 14, s. 256-262.

Brown J. (2004). Shame and domestic violence: treatment perspectives for perpetrators from self psychology and affect theory. W: Sexual and Relationship Treatment, t. 19, nr 1, s. 39-56.

Bush F.N. (2009). Anger and depression. W: Advances in psychiatric treatment, t. 15, s.271-278.

Chodkiewicz J. (2016). Męska depresja, jej geneza i sposoby pomiaru. W: Psychiatra dla lekarza rodzinnego, t. 7, nr 1, s. 14-17.

Dutton D., Karakana C. (2013). Depression as a risk marker for aggression: A critical review. W: Aggression and Violent Behavior, t. 18, s. 310-319.

Gilligan, J. (2001). Wstyd i przemoc, Poznań: Media Rodzina.

Lundberg K.S. (2000). A comparison of depressed and nondepressed male perpetrators of partner violence. (praca magisterska) Virginia Polytechnic Institute and State University.

Maiuro R.D., Cahn T.S., Vitaliano P., (1988). Anger, Hostility, and Depression in Domestically Violent Versus Generally Assaultive Men and Nonviolent Control Subjects. W: Journal Of Consulting And Clinical Psychology, t. 56, nr 1, s. 17-23.

Möller-Leimkühler A.M. (2002). Barriers to help-seeking by men: a review of sociocultural and clinical literature with particular reference to depression. W: Journal of Affective Disorders, nr 71, s. 1–9.

Real T. (2009). Nie chcę o tym mówić. Jak przerwać dziedziczenie męskiej depresji. Warszawa: Wyd. Czarna Owca.

Smith M. J. (2008). Big boys do cry. W: Advances in Psychiatry Treatment, t. 14, s. 263-264.

Źródło:  http://www.niebieskalinia.pl/pismo/wydania/dostepne-artykuly/5896-meska-depresja-a-przemoc; dostęp z dnia 07.06.2019 r.